ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับเศรษฐศาสตร์
1) ความหมายของเศรษฐศาสตร์: เศรษฐศาสตร์คือศาสตร์ที่ศึกษาเกี่ยวกับการเลือกหนทางในการใช้ปัจจัยการ ผลิตอันมีอยู่จำกัดสำหรับการผลิตสินค้าและบริการเพื่อตอบสนองความต้องการที่ไม่จำกัดของมนุษย์2) ทรัพยากรการผลิต (Productive Resources): แบ่งได้ 2 ประเภท คือ
(1) สิ่งที่คนสร้างขึ้น (Man-Made Resources)
(2) เกิดเองโดยธรรมชาติ (Natural-Made Resources)
3) ปัจจัยการผลิต (Productive Factors): แบ่งได้ 4 ประเภท คือ
(1) แรงงาน (Labor: ค่าแรง)
(2) ที่ดินและทรัพยากรณ์ธรรมชาติ (Land and Natural Resources: ค่าเช่า)
(3) ทุน (Capital: ดอกเบี้ย)
(4) ผู้ประกอบการ (Entrepreneur: กำไร)
โดยในระบบทุนนิยม ผู้ประกอบการจะเป็นปัจจัยที่สำคัญที่สุด เพราะเป็นผู้ริเริ่มการผลิตและเป็นผู้รวบรวมปัจจัยการผลิตอื่นๆ นอกจากนั้นยังเป็นผู้วางนโยบายและตัดสินใจในทุกขั้นตอนการผลิต ดูรูปที่ 1
4) สินค้าและบริการ (Goods and Services): แบ่งได้ 2 ประเภท คือ
(1) เศรษฐทรัพย์ (Economic Goods)
(2) ทรัพย์เสรี (Free Goods)
5) ปัญหาพื้นฐานทางเศรษฐกิจ: แบ่งได้ 3 ปัญหา คือ
(1) ผลิตอะไร (What),
(2) ผลิตอย่างไร (How)
(3) ผลิตเพื่อใคร (For Whom)
5.1) ผลิตอะไร: เพราะทรัพยากรมีจำกัด การเลือกใช้ไปในทางใดจะมีค่าเสียโอกาสเสมอ (Opportunity Cost) โดย ทั่วไปจะเลือกใช้ไปในทางที่มีค่าเสียโอกาสต่ำสุดเสมอ
5.2) ผลิตอย่างไร: การใช้เทคโนโลยีเปลี่ยน input(s) ให้เป็นoutput(s) เทคโนโลยีที่มีประสิทธิภาพ สูงสุด(Efficiency) คือเทคโนโลยีที่ใช้ input(s)น้อยกว่าวิธีอื่น แต่ให้output(s) เท่ากับวิธีอื่นหรือ เทคโนโลยีที่ใช้ input(s) เท่ากับวิธีอื่นแต่ให้ output(s) มากกว่าวิธีอื่น(ทั้งสองแนวคิดมีวิธีการ คำนวณต่างกัน แต่ให้ผลเหมือนกัน)
5.3) ผลิตเพื่อใคร เป็นการกระจาย (Allocation) สินค้าและบริการที่ผลิตได้หรือ ทรัพยากรไปสู่ ประชาชนหรือผู้บริโภค ถ้าการกระจายสินค้าและบริการไม่เป็นธรรม จะเกิดปัญหาความไม่เสมอ
ภาค (Equity)
6) ระบบเศรษฐกิจ: ระบบเศรษฐกิจสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่มหลัก คือ
(1) แบบทุนนิยมหรือเสรีนิยม (Capitalism or Liberalism)
(2) แบบวางแผน (Planned Economy) และ
(3) แบบผสม (Mixed Economy)
การพิจารณาว่าประเทศหนึ่งใช้ระบบเศรษฐกิจแบบใด สามารถพิจารณาอย่างคร่าวๆได้จาก 2 สิ่งหลัก คือ
(1) เอกชนเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิตได้หรือไม่
(2) เอกชนดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจได้โดยเสรีหรือไม่ ถ้าคำตอบคือ “ไม่” ประเทศนั้นน่าที่จะมีระบบเศรษฐกิจแบบวางแผน แต่ถ้า “ใช่” ประเทศนั้นน่าที่จะมีระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม
ระบบเศรษฐกิจ
|
ลักษณะสำคัญ
|
ข้อดี
|
ข้อเสีย
|
แบบทุนนิยม
(เอกชนคือใครก็ได้ที่ไม่ใช่รัฐบาล)
|
1.เอกชนเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิต
2.ใช้กลไกราคา
และการแข่งขันโดยเสรีแก้ปัญหาเศรษฐกิจ
3.เอกชนมีอิสระในการดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจ
(ใช้กำไรหรือความพอใจเป็นตัวตัดสิน)
4.รัฐไม่ยุ่งเกี่ยวกับเรื่องของเศรษฐกิจ
(แต่ดูแลให้เกิดกลไกตลาด)
|
ถ้าเอกชน
(นายทุน) มีคุณธรรมจริยธรรม หรือผลประโยชน์ส่วนตัวไม่ขัดกับส่วนรวม
1.กำไรเป็นสิ่งจูงใจให้เกิดการพัฒนา
2.ใช้ทรัพยากรการผลิตอย่างมีประสิทธิภาพ
|
ถ้าเอกชน
(นายทุน) ไม่มีคุณธรรมจริยธรรม หรือผลประโยชน์ส่วนตัวขัดกับส่วนรวม
1.ใช้ทรัพยากรไปในทางที่ไม่เกิดประโยชน์กับส่วนรวม
2.เกิดความเลื่อมล้ำทางการกระจายรายได้และการถือทรัพย์สิน
|
แบบวางแผน
|
1.รัฐบาลเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิต(และทรัพย์สิน)ทั้งหมด
2.รัฐบาลเป็นผู้ดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจ
(รัฐบาลเป็นผู้วางแผนพัฒนาทางเศรษฐกิจ)
|
1.มีเสถียรภาพ
2.ไม่มีความเลื่อมล้ำทางการกระจายรายได้และการถือทรัพย์สิน
|
1.ขาดประสิทธิภาพในการผลิต
(คนไม่มีแรงจูงใจ) ไม่เกิดการพัฒนา (หรือเกิดแต่ช้า)
2.ใช้ทรัพยากรไม่มีประสิทธิภาพ
|
แบบผสม
|
ผสมระหว่างแบบทุนนิยมและแบบวางแผน
ขึ้นอยู่กับให้ความสำคัญรูปแบบใดมากกว่า
1.รัฐและเอกชนเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิต
2.ใช้กลไกราคา
และการแข่งขันโดยเสรีแก้ปัญหาเศรษฐกิจ แต่รัฐสามารถแทรกแซง
และวางแนวทางการดำเนินการทางเศรษฐกิจ (เช่น แผนพัฒนาฯ) ได้
|
ผสมระหว่างแบบทุนนิยมและแบบวางแผน
ขึ้นอยู่กับให้ความสำคัญรูปแบบใดมากกว่า
|
ผสมระหว่างแบบทุนนิยมและแบบวางแผน
ขึ้นอยู่กับให้ความสำคัญรูปแบบใดมากกว่า
|
7) การแก้ปัญหาพื้นฐานของเศรษฐกิจ กลไกการแก้ปัญหาของระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมและแบบวางแผน ตามลำดับ
ระบบเศรษฐกิจ
|
เครื่องมือแก้ปัญหาพื้นฐานของเศรษฐกิจ
|
แบบทุนนิยม
|
กลไกราคาหรือกลไกตลาด
(Price
or Market Mechanism)
|
แบบวางแผน
|
วางแผนจากส่วนกลาง
|
แบบผสม
|
ใช้กลไกราคาร่วมกับวางแผนจากส่วนกลาง
(เช่น ประเทศไทย)
|
8) วิชาเศรษฐศาสตร์: แบ่งเป็น 2 สาขาหลัก คือ
(1) เศรษฐศาสตร์จุลภาค (Microeconomics)
(2) เศรษฐศาสตร์มหาภาค (Macroeconomics)
8.1) เศรษฐศาสตร์จุลภาค เป็นการศึกษาหน่วยย่อยของระบบเศรษฐกิจซึ่งประกอบไปด้วย ผู้ผลิต (Producers) และ ผู้บริโภค (Consumers) โดยใช้ทฤษฎีของผู้ผลิตและของผู้บริโภคในการศึกษาตามลำดับ นอกจากนี้ เราจะใช้กลไกตลาดร่วมในการศึกษาถึงลักษณะการปฎิสัมพันธ์ของทั้งสองหน่วยย่อย
8.2) เศรษฐศาสตร์มหาภาค เป็นการศึกษาเศรษฐกิจทั้งระบบ เช่น รายได้ประชาชาติ ระดับราคาสินค้าและบริการ การออมและการบริโภคของประเทศ การใช้จ่ายของรัฐบาล การลงทุน การนำเข้าและส่งออก และการจ้างงาน เป็นต้น
9) หน่วยเศรษฐกิจ (Economic Units): ประกอบด้วย 3 หน่วย คือ
(1) ครัวเรือน (Household)
(2) หน่วยธุรกิจ (Firms)
(3) รัฐบาล (Government)
9.1) ครัวเรือน: เป็นผู้บริโภคสินค้าและบริการ (ทำให้เกิดอุปสงค์ในตลาดสินค้าและบริการ) แต่เป็นเจ้าของปัจจัยการผลิต (ทำให้เกิดอุปทานในตลาดแรงงาน)
9.2) หน่วยธุรกิจ: เป็นผู้ผลิตสินค้าและบริการ (ทำให้เกิดอุปทานในตลาดสินค้าและบริการ) แต่เป็นผู้ซื้อปัจจัยการผลิต (ทำให้เกิดอุปสงค์ในตลาดแรงงาน)
9.3) รัฐบาล: ทำหน้าที่ควบคุมการแข่งขันของเอกชนให้เป็นไปโดยเสรี และดูแลทุกข์สุขของประชาชน
